Paciorkowce z grupy B (GBS), to bytujące w przewodzie pokarmowym i moczowym bakterie, które zazwyczaj nie dają żadnych objawów, natomiast stanowią poważne zagrożenie dla kobiet w ciąży i noworodków i mogą przyczynić się do komplikacji w trakcie ciąży i po porodzie. Dlatego też badanie GBS w trakcie trwania ciąży jest obowiązkowe, by w przypadku pozytywnego wyniku móc podjąć odpowiednie leczenie, minimalizujące ryzyko związane z występowaniem bakterii, takie jak przedwczesny poród, zakażenie układu moczowego, zapalenie błony śluzowej macicy. W poniższym tekście omówimy, czym jest badanie GBS, jak wygląda jego przeprowadzenie, jakie są potencjalne zagrożenia związane z GBS w ciąży oraz jakie kroki podjąć w przypadku pozytywnego wyniku.
Czym jest badanie GBS?
Badanie w kierunku nosicielstwa GBS (badanie GBS) to ważne i rutynowe, mikrobiologiczne badanie laboratoryjne, przeprowadzane przede wszystkim u kobiet w ciąży, którego celem jest wykrycie obecności paciorkowców grupy B. Dominującym patogenem w tej grupie jest Streptococcus agalactiae. Te bakterie często kolonizują w przewodzie pokarmowym i układzie moczowym człowieka, stanowiąc naturalną florę mikrobiologiczną, zazwyczaj jednak nie wywołują objawów chorobowych. Badanie GBS ma szczególne znaczenie dla kobiet w ciąży, ponieważ obecność tych drobnoustrojów może stanowić zagrożenie zarówno dla przebiegu ciąży, jak i zdrowia noworodka po porodzie.
Szacuje się, że 10-30% kobiet jest ich bezobjawowymi nosicielami, natomiast pH pochwy oraz zmiany hormonalne, które występują u kobiet w okresie ciąży, sprzyjają rozwojowi paciorkowców GBS. Wysokie jest też ryzyko transmisji bakterii między matką a noworodkiem, które wynosi około 70%. Badanie GBS pozwala na wykrycie nosicielstwa paciorkowców grupy B, dzięki czemu w przypadku pozytywnego wyniku, możliwe jest wprowadzenie okołoporodowej profilaktyki antybiotykowej. Leki podane wówczas w trakcie porodu zmniejszają ryzyko zakażenia oraz ograniczają możliwość wystąpienia powikłań, nie narażając jednocześnie życia dziecka.
Jak wygląda badanie GBS?
Badania GBS jest krótkie, bezpieczne, prosta, nieinwazyjne i bezbolesne. Zazwyczaj nie wymaga żadnych szczególnych przygotowań ze strony pacjentki. Przed badaniem zaleca się jedynie wstrzemięźliwość seksualną oraz przestrzeganie zasad higieny intymnej, aby uniknąć ewentualnych infekcji. Polega na pobraniu wymazu z pochwy i odbytu, który poddawany zostaje analizie w celu identyfikacji obecności paciorkowców grupy B. W Polsce, zgodnie ze standardami opieki okołoporodowej, badanie GBS jest obowiązkowe dla kobiet w ciąży między 35. a 37. tygodniem ciąży. Wynik otrzymywany jest w ciągu kilku dni, co w razie konieczności pozwala na wdrożenie odpowiednich środków zaradczych. Badanie przeprowadzane jest również u noworodka po porodzie, gdy pojawią się u niego objawy zakażenia. Próbkę pobiera się najczęściej z pępka i ucha, natomiast na wyniki czekać trzeba nieco dłużej, gdyż konieczne jest namnożenie ich w laboratorium.
Czy GBS może prowadzić do zapalenia błon płodowych?
W czasie ciąży, możliwość wystąpienia różnych powikłań stanowi poważne wyzwanie zarówno dla matki, jak i dla nienarodzonego dziecka. Jednym z niebezpieczeństw, które może pojawić się w trakcie tego wyjątkowego okresu, jest właśnie zakażenie paciorkowcem grupy B (GBS) i jego potencjalne skutki. Jeśli bakterie te dostaną się do macicy, istnieje ryzyko wywołania zapalenia błon płodowych, znanego także jako chorioamnionitis. Jest to stan, w którym tkanki otaczające płód – czyli błony płodowe – stają się zapalne, co z kolei może prowadzić do przedwczesnego rozerwania błon płodowych, zwiększając ryzyko przedwczesnego porodu. Przedwczesne narodziny są zaś związane z różnymi powikłaniami, które mogą zagrażać zdrowiu zarówno matki, jak i dziecka.Konsekwencje zakażenia GBS w ciąży mogą być bardzo poważne. Oprócz ryzyka przedwczesnego porodu i zapalenia błon płodowych, istnieje również możliwość wystąpienia zapalenia płuc i zapalenia błony śluzowej macicy. Szczególnie niebezpiecznym powikłaniem jest zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, które jest stanem życia zagrażającym i może nawet prowadzić do śmierci kobiety.
GBS w ciąży a noworodek
Zakażenie GBS, które występuje wewnątrzmacicznie lub w okołoporodowym okresie, może stanowić poważne zagrożenie dla noworodka, ponieważ jego układ immunologiczny nie jest jeszcze w pełni wykształcony. Infekcja GBS może prowadzić do ciężkiej, inwazyjnej choroby i groźnych powikłań, takich jak zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie szpiku, zakażenie układu moczowego i oddechowego, zapalenie stawów oraz tkanki łącznej, a nawet wystąpienia posocznicy. Przeniesienie drobnoustrojów na dziecko może nastąpić w trakcie ciąży, na przykład przez pobranie zakażonego płynu owodniowego przez płód, a także podczas porodu, poprzez kontakt błon śluzowych noworodka z paciorkowcami w drogach rodnych kobiety. Badania wykazują również, że bakterie mogą kolonizować u dzieci urodzonych przez cesarskie cięcie.
Co zrobić, jeśli GBS występuje u noworodka?
GBS u noworodka jest poważnym zagrożeniem dla jego zdrowia i życia. Dlatego też, gdy zostanie zdiagnozowane, niezbędna jest natychmiastowa interwencja medyczna. Leczenie skupia się głównie na podawaniu antybiotyków, które pomagają zwalczyć infekcję. Kluczowe znaczenie mają wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie, aby zminimalizować ryzyko powikłań i zapewnić noworodkowi zdrowie.
Co ważne, objawy mogą pojawić się nawet do trzeciego miesiąca życia, co sprawia, że GBS stanowi niekiedy duże wyzwanie diagnostyczne. Objawy zakażenia u noworodka mogą być różnorodne i niespecyficzne. Dziecko może być apatyczne, wykazywać trudności w oddychaniu, mieć gorączkę, a także inne objawy związane z ogólnym złym stanem zdrowia. Ze względu na nietypowe objawy, rozpoznanie występowania bakterii u noworodka jest utrudnione, co podkreśla znaczenie wcześniejszego rozpoznania zakażenia u matki oraz wczesnego monitorowania dziecka po urodzeniu.
Dodatni GBS – co dalej?
Standardowym postępowaniem w przypadku dodatniego wyniku badania GBS, jest podanie antybiotyku podczas porodu. W przypadku ewentualnego braku wyniku badania przed porodem, kobieta będzie traktowana jako potencjalny nosiciel i również otrzyma antybiotyk w trakcie porodu.
Po porodzie noworodek będzie monitorowany pod kątem ewentualnych zaburzeń, a także wykonane zostanie u niego badanie GBS. W przypadku dodatniego wyniku, konieczne będzie przekazanie go na oddział noworodkowy i rozpoczęcie odpowiedniej terapii. Leczenie to zazwyczaj obejmuje podawanie antybiotyków dożylnie przez 7-10 dni oraz monitorowanie parametrów zapalnych, na szczęście w zdecydowanej większości przypadków jest ono skuteczne i pozwala pozbyć się bakterii, bez szkód na organizmie dziecka.
Badanie GBS jest istotnym elementem opieki prenatalnej, pozwalającym zminimalizować ryzyko powikłań, zarówno u matki, jak i dziecka. Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie pozwalają zapewnić bezpieczeństwo podczas ciąży i porodu. Dlatego też każda kobieta w ciąży powinna regularnie poddawać się badaniom i konsultować ze specjalistą w przypadku jakichkolwiek obaw czy niepokojących objawów.
