Ciąża pozamaciczna – jak się objawia i jak przebiega ciąża ektopowa?

Podczas prawidłowego przebiegu ciąży, komórka jajowa po zapłodnieniu przemieszcza się przez jajowód i dociera do jamy macicy, gdzie następnie zagnieżdża się w błonie śluzowej, znanej jako endometrium. W tym miejscu zarodek ma warunki do rozwijania się w sposób prawidłowy. Niekiedy zdarza się natomiast, że zapłodnione jajeczko implantuje poza macicą, a więc dochodzi do ciąży pozamacicznej. Najczęstszym miejscem, w którym zagnieżdża się jajo po macicy, jest jajowód, ale mogą to być także inne obszary, takie jak szyjka macicy, jajnik, brzuch, a nawet blizny po poprzednich operacjach.

Ciąża pozamaciczna jest poważnym stanem, który może prowadzić do groźnych powikłań, takich jak pęknięcie jajowodu i wewnętrzne krwawienie, w skrajnych przypadkach prowadząc nawet do śmierci. Wczesna diagnoza umożliwia właściwą interwencję, zapobiegającą niebezpiecznym powikłaniom.

Należy być czujnym, ponieważ początkowo objawy ciąży pozamacicznej są podobne do tych występujących w ciąży prawidłowej i obejmują zatrzymanie krwawienia menstruacyjnego, nudności, zmęczenie, pogorszenie apetytu oraz uczucie kłucia czy mrowienia w piersiach, zwłaszcza wokół sutków. Niemniej istnieje kilka sygnałów ostrzegawczych, na które każda kobieta powinna zwrócić szczególną uwagę.

Zwykle objawy mogące świadczyć o ciąży pozamacicznej pojawiają się między 6. a 10. tygodniem ciąży i są to:

• ból brzucha – ostry, niekiedy jednostronny ból w dolnej części brzucha;
• krwawienie – pojawiają się nieregularne, mniej lub bardziej intensywne krwawienia lub plamienia;
• ból ramienia – w przypadku pęknięcia jajowodu, może wystąpić ból promieniujący aż do ramienia, co jest wynikiem drażnienia nerwów w okolicy przepony;
• zawroty głowy i omdlenia – jeśli doszło do wewnętrznego krwawienia, może dojść do niedokrwienia mózgu, co objawia się bólem głowy, zawrotami, a nawet omdleniami;
• wysoka temperatura – infekcja w obrębie jajowodu lub innego miejsca, w którym doszło do implantacji, może prowadzić do wzrostu temperatury ciała.

W przypadku wystąpienia któregokolwiek z tych objawów, ważne jest, aby jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.

Przebieg ciąży pozamacicznej może różnić się w zależności od indywidualnej sytuacji każdej kobiety, natomiast zwykle przebiega ona w następujący sposób – zapłodnione jajo zagnieżdża się w miejscu innym, niż macica – najczęściej w jajowodzie. Zarodek zaczyna się rozwijać, przez co w miarę upływu czasu może dochodzić do powiększania się jajowodu i narastającego ryzyka jego pęknięcia. Pojawiają się niepokojące objawy w postaci silnego bólu brzucha, krwawienia, wysokiej temperatury czy omdleń, które powinny być sygnałem do niezwłocznej wizyty u ginekologa.

Diagnoza rozpoczyna się zebraniem szczegółowego wywiadu, po czym zwykle wykonuje się badanie stężenia beta-hCG we krwi – w przypadku prawidłowej ciąży, poziom hCG podwaja się co 48 godzin, natomiast w przypadku ciąży pozamacicznej, ze względu na nieprawidłową implantację zarodka, wzrost jest znacznie wolniejszy. Jednocześnie lekarz wykonuje USG przezpochwowe. Jeśli badania te nie są wystarczające, może zostać wykonana także biopsja endometrium lub laparoskopia diagnostyczna pod narkozą ogólną. Jednoznaczne postawienie diagnozy wymaga natychmiastowej interwencji – farmakologicznej lub chirurgicznej.

Ciąża pozamaciczna nie ma sztywno określonego czasu trwania. W większości przypadków zostaje wykryta i leczona we wczesnym stadium rozwoju. Im wcześniej zostanie zdiagnozowana, tym lepsze są szanse na uniknięcie powikłań. Czas trwania ciąży pozamacicznej może wynosić kilka tygodni lub dłużej, w zależności od indywidualnego przypadku. Niekiedy zdarza się też, że ciąża pozamaciczna sama zanika, a więc dochodzi do samoistnego poronienia. Zwykle jednak jest to stan, który zagraża życiu i zdrowiu kobiety, wobec tego konieczne jest podjęcie odpowiedniego leczenia, którego przebieg zależy głównie od wielkości ciąży pozamacicznej.

W przypadku podejrzenia ciąży pozamacicznej lub wystąpienia niepokojących objawów, należy natychmiast skonsultować się z lekarzem. Leczenie ciąży pozamacicznej może obejmować leczenie farmakologiczne – na wczesnym etapie, jeśli średnica zarodka nie przekracza 3 cm i nie wykryto jednocześnie ciąży w macicy, stosuje się środek hamujący rozwój zarodka.

Niekiedy działanie to okazuje się niewystarczające, bądź też niemożliwe ze względu na duże rozmiary zarodka lub stan kobiety i wówczas konieczne jest usunięcie ciąży operacyjnie lub endoskopowo przez laparoskopię. W skrajnych przypadkach konieczne jest usunięcie całego jajowodu, natomiast dochodzi do tego niezwykle rzadko, a kobieta, u której wystąpiła ciąża pozamaciczna, może nadal starać się o dziecko. W każdym przypadku lekarz podejmuje decyzję o najlepszym sposobie postępowania, uwzględniając indywidualne okoliczności i potrzeby pacjentki.

Przyczyny ciąży pozamacicznej nie są do końca wyjaśnione, natomiast biorąc pod uwagę wszystkie jej przypadki, możliwe było ustalenie czynników, które mogą zwiększać ryzyko jej wystąpienia. Jednym z najczęstszych są uszkodzenia w obrębie jajowodów – zwykle na skutek przebytych infekcji, zapalenia jajowodów lub wcześniejszych operacji w okolicy miednicy, które mogły prowadzić do ich uszkodzenia, utrudniając prawidłową migrację zarodka do macicy. Innym czynnikiem są wady wrodzone jajowodów, takie jak zrosty lub zwężenia oraz zakażenia przenoszone drogą płciową, na przykład rzeżączka, chlamydia, endometrioza i przerośnięta śluzówka macicy, które także stwarzają duże ryzyko. Na wystąpienie ciąży pozamacicznej są także bardziej narażone kobiety stosujące wewnątrzmaciczne wkładki antykoncepcyjne. Do czynników ryzyka należy również historia poronień, przerwań ciąży oraz wcześniejsze przypadki ciąży pozamacicznej.

Wiemy już, że ciąża ektopowa stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia matki, dlatego konieczne jest podjęcie odpowiednich i jak najszybszych kroków w celu ich ochrony. Głównym zagrożeniem jest pęknięcie jajowodu i wystąpienie wstrząsu, natomiast współczesna medycyna umożliwia rozpoznanie ciąży pozamacicznej w zdecydowanej większości przypadków, jeszcze przed wystąpieniem powikłań, które mogą zagrażać kobiecie.