Na czym polega badanie kolposkopii?

Kolposkopia jest jednym z kluczowych badań diagnostycznych w ginekologii, które pozwala na dokładną ocenę szyjki macicy, pochwy oraz sromu. Choć wciąż wielu pacjentów kojarzy ją z czymś nowym i nieznanym, kolposkopia to w rzeczywistości procedura, która odgrywa bardzo istotną rolę w monitorowaniu zdrowia kobiet, a zwłaszcza w wykrywaniu wczesnych zmian nowotworowych oraz stanów przedrakowych w obrębie narządów płciowych.

Badanie kolposkopowe polega na wykorzystaniu specjalistycznego urządzenia – kolposkopu, który jest w zasadzie mikroskopem wyposażonym w źródło światła i soczewki umożliwiające dokładną ocenę tkanek w obrębie narządów rodnych. Kolposkopia pozwala na bezpośrednią obserwację zmian na szyjce macicy, w pochwie, na sromie, a także na wykrycie ewentualnych nieprawidłowości, takich jak dysplazja, polipy, brodawki czy zmiany zapalne. Dzięki tej metodzie ginekolog może również pobrać wycinki z niepokojących miejsc, co umożliwia dalszą diagnostykę w kierunku raka szyjki macicy.

Badanie jest zwykle przeprowadzane w ramach diagnostyki kobiet z nieprawidłowymi wynikami cytologii, z objawami takimi jak krwawienia między miesiączkami, upławy, bóle w obrębie miednicy, czy zmiany w wyglądzie szyjki macicy widoczne w trakcie rutynowych badań ginekologicznych.

Przebieg badania kolposkopowego

1.Przygotowanie do badania – kolposkopia to badanie, które nie wymaga szczególnych przygotowań ze strony pacjentki, jednak pewne zalecenia są wskazane, aby procedura przebiegła sprawnie, a wyniki były jak najbardziej dokładne. Oto najważniejsze aspekty, na które należy zwrócić uwagę przed badaniem:

• Wybór odpowiedniego momentu w cyklu miesiączkowym, choć kolposkopia może być przeprowadzona w dowolnym dniu cyklu menstruacyjnego, zaleca się, aby pacjentka zaplanowała badanie na czas, kiedy nie ma miesiączki. Wynika to z faktu, że krew menstruacyjna może utrudniać dokładną ocenę szyjki macicy i pochwy, a także zwiększać ryzyko zakażenia. Z tego względu najlepiej przeprowadzić badanie w okresie od 5. do 10. dnia cyklu miesiączkowego, kiedy krwawienie zostało już zakończone, a błona śluzowa szyjki macicy nie jest jeszcze pod wpływem hormonów.
• Unikanie stosunków płciowych przed badaniem, w celu uniknięcia podrażnienia błon śluzowych pochwy oraz szyjki macicy, zaleca się powstrzymanie od stosunków płciowych na 24 godziny przed badaniem. Stosunki mogą prowadzić do mikrourazów błony śluzowej, co może wpłynąć na wyniki kolposkopii, utrudniając ocenę zmian w obrębie szyjki macicy.
• Unikanie stosowania tamponów i środków higienicznych, w dniach poprzedzających badanie kolposkopowe warto zrezygnować z używania tamponów oraz wszelkich środków higienicznych, które mogą zmieniać naturalne pH pochwy. Tampony mogą zakłócić obraz, utrudniając ocenę szyjki macicy i pochwy, a także zwiększając ryzyko infekcji.
• Unikanie stosowania globulek, kremów i leków drogą dopochwową, w przypadku stosowania jakichkolwiek preparatów dopochwowych, takich jak globulki, kremy, maści czy środki przeciwgrzybicze, należy zaprzestać ich stosowania na co najmniej 48 godzin przed badaniem. Tego rodzaju preparaty mogą zmieniać naturalny wygląd błony śluzowej szyjki macicy i utrudniać ocenę.
• Zgłoszenie lekarzowi stosowanych leków, przed badaniem warto poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, szczególnie jeśli są to leki hormonalne, immunosupresyjne lub stosowane w leczeniu chorób układu odpornościowego. Niektóre leki mogą wpłynąć na wynik badania, dlatego lekarz powinien mieć pełną wiedzę na ten temat, by odpowiednio dostosować plan diagnostyczny.
• Zgłoszenie obecności infekcji lub objawów chorobowych, jeśli pacjentka ma objawy takie jak infekcje intymne (np. świąd, upławy, pieczenie) lub zauważyła jakiekolwiek nieprawidłowości w obrębie narządów płciowych (np. nieprawidłowe krwawienie, ból w okolicach miednicy), powinna zgłosić to lekarzowi przed badaniem. W takich przypadkach może być konieczne wykonanie leczenia przed przystąpieniem do kolposkopii, aby wyniki były wiarygodne.
• Zapewnienie komfortu psychicznego, kolposkopia, choć mało inwazyjna, może budzić stres u pacjentek, szczególnie tych, które nie miały wcześniej do czynienia z tego typu badaniem. Ważne jest, aby przed wizytą pacjentka miała możliwość zadania wszelkich pytań lekarzowi, omówienia obaw oraz zrozumienia przebiegu procedury. Dobrze jest przyjść na badanie z partnerem, bliską osobą lub udać się na nie po dokładnym zapoznaniu się z procedurą i przygotowaniami.

2.Przebieg samego badania

 Po przyjęciu pacjentki do gabinetu ginekologicznego, lekarz przeprowadza z pacjentką wywiad i zaprasza do przygotowania się do badania (pacjentka zostaje poproszona o zdjęcie odzieży w okolicach dolnej części ciała). Następnie lekarz zaprasza ją do przyjęcia pozycji leżącej na fotelu ginekologicznym. Jest to ta sama pozycja, jaką przyjmuje się podczas tradycyjnego badania ginekologicznego. W pierwszym etapie badania lekarz wprowadza do pochwy specjalny wziernik, który umożliwia oglądanie ścian pochwy oraz szyjki macicy. Następnie do badanej okolicy wprowadzane jest urządzenie zwane kolposkopem, które przypomina mikroskop. Kolposkop jest umieszczany w odpowiedniej odległości od ciała pacjentki (zwykle na wysokości okolic sromu), a lekarz za pomocą soczewek obserwuje wnętrze pochwy i szyjki macicy.

Kolposkopia jest bezbolesna, chociaż niektóre kobiety mogą poczuć niewielki dyskomfort związany z obecnością wziernika w pochwie. Kolposkopię można przeprowadzić w czasie trwania miesiączki, chociaż jest to mniej zalecane ze względu na możliwe trudności z oceną zmian na szyjce macicy.

3.Ocena tkanek

Podczas badania kolposkopowego lekarz ocenia różne aspekty szyjki macicy i pochwy, w tym:

• Kolor tkanek: prawidłowa szyjka macicy powinna mieć różowy kolor. Zmiana koloru na biały, żółty, czerwony lub nieregularne plamy mogą sugerować obecność zmian zapalnych, zakażenia lub stanów przedrakowych.
• Naczynia krwionośne: obecność nieregularnych naczyń krwionośnych może wskazywać na zmiany zapalne, a także stanowić oznakę przedrakowych lub rakowych zmian.
• Struktura tkanek: lekarz szuka nieprawidłowości w strukturze tkanek, takich jak guzy, polipy, brodawki czy inne zmiany.

Kolposkopia pozwala na ocenę tych tkanek w powiększeniu, co daje możliwość wykrycia subtelnych zmian, które mogą być niewidoczne w standardowym badaniu.

4.Testy diagnostyczne

W celu dokładniejszej oceny tkanek szyjki macicy oraz wykrycia ewentualnych zmian przedrakowych, lekarz może przeprowadzić dodatkowe testy diagnostyczne w trakcie badania kolposkopowego. Jednym z najczęściej stosowanych testów jest test z kwasem octowym. Polega on na naniesieniu na szyjkę macicy roztworu kwasu octowego, który powoduje, że komórki zmienione chorobowo (np. w przypadku dysplazji) stają się białe, co umożliwia ich lepszą wizualizację. Następnie, lekarz ocenia, czy na szyjce macicy występują obszary, które zmieniają kolor po zastosowaniu kwasu, co może sugerować obecność zmian przedrakowych lub nowotworowych.

Innym testem jest zastosowanie jodyny, która barwi zdrowe komórki szyjki macicy na ciemno, a komórki zmienione patologicznie pozostają jaśniejsze. Ta metoda jest szczególnie przydatna w diagnostyce zmian przedrakowych i wykrywaniu obszarów wymagających dalszej diagnostyki.

5.Biopsja

Jeśli podczas badania lekarz zauważy nieprawidłowości, może zdecydować o pobraniu próbki tkanki w celu przeprowadzenia biopsji. Biopsja jest niewielkim zabiegiem, który polega na pobraniu próbki zmienionej tkanki z szyjki macicy za pomocą specjalnych narzędzi. W przypadku kolposkopii biopsja jest wykonywana zazwyczaj w tych miejscach, które wyglądają na podejrzane. Może to być tkanka, która zmienia kolor po nałożeniu kwasu octowego lub jodyny, a także obszary, które mają nieregularny wygląd.

Pobrane próbki są następnie wysyłane do laboratorium, gdzie przeprowadzane są dalsze analizy histopatologiczne, mające na celu wykrycie ewentualnych zmian nowotworowych lub przedrakowych. Biopsja może powodować lekkie krwawienie i niewielki ból, jednak jest to rutynowa procedura, która pozwala na dokładniejszą ocenę stanu tkanek.

Wskazania do wykonania kolposkopii

Kolposkopia jest badaniem wykonywanym w określonych sytuacjach klinicznych, kiedy istnieje potrzeba dokładnej diagnostyki tkanek szyjki macicy, pochwy lub sromu. Najczęściej stosuje się ją w następujących przypadkach:

• Nieprawidłowe wyniki cytologii – jeśli wyniki cytologii (test PAP) wskazują na nieprawidłowe zmiany w obrębie szyjki macicy, które mogą sugerować obecność stanów przedrakowych lub nowotworowych.
• Krwawienia między miesiączkami – jeśli pacjentka doświadcza krwawienia lub plamienia, które nie jest związane z miesiączką, kolposkopia pozwala na zidentyfikowanie źródła problemu.
• Ból miednicy – w przypadku występowania bólu w obrębie miednicy, szczególnie jeśli jest on związany z innymi objawami, takimi jak upławy czy zmiana konsystencji moczu, kolposkopia pozwala na ocenę stanu szyjki macicy i pochwy.
• Nieprawidłowe zmiany w szyjce macicy – jeżeli ginekolog zauważy nieprawidłowości podczas tradycyjnego badania ginekologicznego, takie jak zmiana koloru, tekstury czy struktury szyjki macicy.
• Zakażenie HPV – wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) jest głównym czynnikiem ryzyka rozwoju raka szyjki macicy. Kolposkopia jest często wykonywana u kobiet z