Brodawczak ludzki – wirus HPV

Wirus brodawczaka ludzkiego (human papillomavirus – HPV) jest wirusem, który powoduje powstawanie różnych zmian na skórze i błonach śluzowych (gardła, jamy ustnej, a także genitaliów). Przenoszony jest on głównie drogą płciową i jest główną przyczyną raka szyjki macicy. Leczenie zakażenia właściwie jest niemożliwe, można jedynie leczyć chorobę wywołaną przez wirusa.

Wirus brodawczaka ludzkiego, nazywany też ludzkim wirusem brodawczaka (human papillomavirus – HPV) jest wirusem z rodziny papillomawirusów., który zakaża komórki naskórka i nabłonka płaskiego. Istnieje wiele typów HPV o różnym poziomie rakotwórczości. Poszczególne typy HPV mogą zajmować określone okolice ciała i w związku z tym zmiany wywołane przez HPV podzielono na:

• skórne – występujące poza okolicą zewnętrznych narządów płciowych
• lokalizujące się w okolicy zewnętrznych narządów płciowych i odbytu lub w obrębie innych błon śluzowych (jamy ustnej i gardła, krtani).

Zakażenie wirusem HPV (wirus brodawczaka ludzkiego) może znacząco zwiększać ryzyko wystąpienia raka, przy czym to ryzyko w dużej mierze zależy od rodzaju wirusa. Typy HPV uznawane za niskoonkogenne, charakteryzujące się małym potencjałem nowotworowym, to m.in. 6, 11, 40, 42, 43, 44, 54 oraz 61, a także 72. Zakażenie tymi typami wirusa prowadzi najczęściej do powstawania brodawek skórnych i narządów płciowych. Szczególnie typy 6 i 11 są odpowiedzialne za rozwój kłykcin kończystych. Z drugiej strony, niektóre typy HPV, określane jako wysokoonkogenne (np. 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58 i 59), mają zdolność do integracji z DNA gospodarza, co może prowadzić do transformacji nowotworowej zakażonych komórek. Typy 16 i 18 odpowiadają za ponad 70% przypadków nowotworów związanych z zakażeniem HPV. Zakażenie wirusem HPV jest zatem powiązane z rozwojem różnych nowotworów, w tym raka penisa, sromu, pochwy, odbytu oraz szyjki macicy, a także nowotworów głowy i szyi, takich jak raki płaskonabłonkowe jamy ustnej, gardła, krtani i zatok przynosowych.

Objawy zakażenia HPV:

Zakażenie wirusem HPV może przebiegać bezobjawowo, prowadzić jedynie do nieznacznych objawów lub skutkować nasilonymi zmianami chorobowymi. Zmiany te zazwyczaj rosną powoli, chociaż tempo ich wzrostu może być szybsze u osób z osłabionym układem odpornościowym. W około 90% przypadków zakażenie ustępuje samoistnie.

Zakażenie wirusem HPV może prowadzić do różnych zmian skórnych, takich jak brodawki. Zwykle występują one na dłoniach lub podeszwach stóp i mają postać guzków o nierównej powierzchni, osiągających wielkość do kilku milimetrów. Zazwyczaj są one bezbolesne, jednak w przypadku zlewania się mogą powodować dyskomfort, zwłaszcza podczas chodzenia. Czasami zmiany te mogą wywoływać swędzenie.

Innym poważnym objawem zakażenia HPV są kłykciny kończyste, które najczęściej lokalizują się w okolicach zewnętrznych narządów płciowych, takich jak srom, prącie oraz okolica odbytowa. Tworzą się wówczas różowe, kalafiorowate guzki, które mogą być wyniosłe lub płaskie. Ich powierzchnia może być zarówno gładka, jak i zrogowaciała.

Zakażenie HPV może również prowadzić do wystąpienia zmian na błonie śluzowej jamy ustnej, które są drobne, przypominające kłykciny i czasami mają płaską, białawej barwy powierzchnię. Co więcej, wirus ten może powodować zmiany dysplastyczne w obrębie szyjki macicy, które lekarz może zidentyfikować podczas badania ginekologicznego lub cytologii przesiewowej.

Kiedy pojawiają się zmiany nowotworowe, zazwyczaj rozwijają się one szybko, zajmując coraz większe obszary i wykazując skłonność do krwawienia. Jednym z charakterystycznych nowotworów związanych z HPV jest rak brodawkujący, którego postać przypomina olbrzymie kłykciny kończyste (tzw. guz Buschkego i Löwensteina), najczęściej zlokalizowane w obrębie zewnętrznych narządów płciowych.

Leczenie

Nie istnieje lek, który całkowicie wyleczyłby zakażenie wirusem HPV. W terapii stosuje się leczenie miejscowe zmian chorobowych, które można podzielić na dwie główne kategorie:

1. Leczenie zachowawcze: Obejmuje miejscowe stosowanie:

• immunomodulatorów,
• o leków antyproliferacyjnych,
• o leków keratolitycznych dwuchlorooctowy),
• o sinekatechiny.

2. Leczenie inwazyjne: W przypadkach opornych na leczenie konwencjonalne stosuje się metody takie jak:

• wycięcie chirurgiczne,
• krioterapia,
• o elektrokoagulacja,
• o laseroterapia.

W przypadku podejrzenia nowotworu skóry lub układu moczowo-płciowego związanego z zakażeniem HPV (w okolicach prącia, sromu, szyjki macicy lub odbytu), lekarz skieruje pacjenta na odpowiednią diagnostykę oraz leczenie onkologiczne. Pacjenci z zakażeniem HPV powinni być świadomi ryzyka zakażania partnerów seksualnych oraz możliwości rozwoju nowotworów złośliwych. Ważne jest także, aby regularnie poddawali się badaniom kontrolnym, takim jak cytologia, kolposkopia czy anoskopia.

Szczepienia

Szczepienia przeciwko zakażeniom wirusem HPV (human papillomavirus) oferują skuteczną ochronę przed onkogennymi typami tego wirusa poprzez wywoływanie odpowiedzi immunologicznej organizmu. Proces ten polega na stymulacji produkcji przeciwciał, które są skierowane przeciwko białkom charakterystycznym dla wirusa HPV. Badania kliniczne wykazały wysoką skuteczność szczepionek, potwierdzając, że są one dobrze tolerowane, bezpieczne oraz wykazują silne działanie immunogenne, co przekłada się na znaczący poziom odpowiedzi układu odpornościowego i, tym samym, na ochronę przed zakażeniem.

Szczepienie przeciwko HPV jest szczególnie zalecane dla nastoletnich dziewcząt oraz kobiet do 26. roku życia, najlepiej przed rozpoczęciem aktywności seksualnej. Szczyt zachorowań na raka szyjki macicy występuje w przedziale wiekowym 20-30 lat. Należy jednak zauważyć, że ryzyko zachorowania utrzymuje się również wśród kobiet do 45. roku życia. Badania wskazują, że szczepionka jest skuteczna także w tym wieku, dlatego warto rozważyć jej zastosowanie. Szczepienie mogą przyjąć także kobiety, które są nosicielkami wirusa HPV, z wyjątkiem typów 16 i 18. Co więcej, szczepienia są zalecane również dla kobiet karmiących piersią.